Bouwen ‘over’ de Zwartendijk?

Het houdt de gemoederen in Kampen al geruime tijd bezig: moet er worden gebouwd ‘over’ de Zwartendijk? Al in 2003 begon dat met het zogeheten Stadsdebat. Kampenaren kregen toen onder meer de vraag voorgelegd wat de voorkeur had: hoogbouw (‘Manhattan’) langs de IJssel óf bouwen over de Zwartendijk? De Kampenaren die erbij waren gaven aan dat, áls het nodig zou zijn, de voorkeur naar bouwen over de Zwartendijk uit zou gaan.

En zo is het begonnen. Onder de bezielende leiding van toenmalig wethouder van der Maat (CDA) en later Bert Boerman (CU) werkten de gemeente Kampen en de provincie Overijssel (gedeputeerde Theo Rietkerk, CDA) aan de voorbereidingen.

Min of meer tegelijkertijd speelde de wens van een recreatieve vaarverbinding tussen randmeren en IJssel, zodat de lastige verbinding tussen randmeren en Vecht/ Wieden makkelijker zou worden. Kampen zou daardoor aantrekkelijker worden voor de vaarrecreanten, nog altijd een belangrijk deel van de bezoekers van Kampen. Maar gaandeweg veranderde de nadruk op recreatie, met dank aan ‘Ruimte voor de Rivier’, dat grote nationale project om Nederland meer veiligheid te bieden tegen overstromingen van de grote rivieren. Veiligheid werd naast de vaarrecreatie het credo. Wie kon dáár nu tegen zijn? Er moest een ‘bypass’ komen tussen IJssel en Drontermeer én Kampen zou in de –ook regionale- woningbehoefte gaan voorzien door  1.300, meest grote woningen te bouwen. Het gebied, dat eerst ‘de Oksel’ werd genoemd, tussen Hanzelijn en bypass, werd later herdoopt in Reeve, de bypass werd later het Reevediep. Wonen aan het water, dat moest het worden, want daar was grote behoefte aan en dat had Kampen toen nog niet.

Natuurvereniging IJsseldelta heeft zich van meet af aan in de discussies gemengd. We deden al mee aan het Stadsdebat, maakten deel uit van de klankbordgroep voor de Structuurvisie 2030, schreven zienswijzen in de bestemmingsplanprocedures en maakten bezwaar tegen vergunningen. Steeds met dezelfde boodschap: Áls aangetoond wordt dat een bypass nodig is dan moet dat maar, maar wel met zo min mogelijk impact. Dat kan door tussen de benodigde dijken een groen gebied te reserveren dat bij extreme waterstanden water uit de IJssel naar het Drontermeer en daarna naar het IJsselmeer kan afvoeren. Men sprak destijds van een ‘groene bypass’. Maar al vrij snel ging de bestuurlijke voorkeur uit naar een blauwe bypass, een die dus het hele jaar door watervoerend is. Duurder, maar ook aantrekkelijker, heette het. En dan ook nog het liefst een bevaarbare waterloop. Nog weer duurder dan een niet bevaarbare, maar met de inkomsten uit de woningbouw, bijdragen van de provincie en –vooral- het Rijk  moest dat verschil overbrugd kunnen worden.

Over de woningbouw zijn we ook altijd duidelijk geweest: niet daar. Nog afgezien van de vraag of woningbouw nodig is voor de steeds geringer wordende bevolkingsgroei zijn er in Kampen én IJsselmuiden nog tal van locaties waar gebouwd kan worden zonder dat de bebouwde kom groter wordt, en dat ook zonder de grote groene gebieden aan te tasten. Waarom zou je dan het landschappelijk en ecologisch zo bijzondere buitengebied ‘over’ de Zwartendijk gaan opofferen?

Deze opvatting, een bypass alleen als het echt moet en geen woningbouw, hebben we steeds gehad en hebben we nog steeds. De procedures die komen gaan zullen leren hoe ver we daarmee komen. Overigens is er in de plannen voor het Reevegebied ook veel aandacht voor natuur. Iets dat we uiteraard toejuichen, al is de kans van slagen nog onzeker. Men realiseert enkele honderden hectares Ecologische Hoofdstructuur (die in Overijssel als geheel kleiner wordt, waarvoor stukken EHS vanuit Twente naar de IJsseldelta zijn ‘verhuisd’). Men wil er roerdomp en grote karekiet in een rietmoeras hebben, ook nobel, maar tegelijkertijd komt er dus een recreatieve vaarverbinding en krijgen heel veel woningen een eigen aanlegsteiger. De verstoring die dat met zich meebrengt zou de natuurambities wel eens behoorlijk dwars kunnen zitten.

Door de jaren heen waren we betrokken bij in elk geval de volgende procedures:

1. Stadsdebat 2003
2. (Plan) M.e.r.-procedure partiële herziening Streekplan. Mei 2008. Bypass en woningbouw waren in het gebied over de Zwartendijk tot dat moment formeel helemaal niet mogelijk. Het (provinciale) Streekplan moest daarvoor worden aangepast. En daarvoor was weer een (plan) m.e.r.-procedure noodzakelijk. Van een serieuze afweging van alternatieven is in onze ogen overigens nooit sprake geweest. Download: Zienswijze partiële streekplanherziening IJsseldelta zuid 12052008
3. Ontwerp-structuurplan Kampen Zuid-West. Augustus 2008. Deze procedure is nooit afgerond, ingehaald als het ware door andere. Download: Reactie op ontwerp-structuurplan Kampen Zuid West
4. Structuurvisie Kampen 2030 (rekening houden met 60.000 inwoners in 2030). Januari 2009. Deze langdurige en kostbare planprocedure resulteerde in een hoogst irrealistische plankaart voor onze gemeente. Her en der grote woningbouwlocaties, een tweede zuiderzeehaven, een grote locatie voor recreatie (golfbaan) in het gebied tussen Kampen en Roggebotsluis, uitbreiding van de Koekoek en zo kan je door gaan. Natuurvereniging IJsseldelta draaide mee in de klankbordgroep, maar dat leek meer een manier om verenigingen ‘rustig’ te houden dan dat men de behoefte had te luisteren naar de resultaten van de discussies. Los hiervan werd onze vereniging min of meer gelijktijdig vertegenwoordigd door de Overijsselse milieufederatie ‘Natuur en Milieu Overijssel’ (NMO) in een andere klankbordgroep, die van IJsseldelta Zuid. NMO besloot daar na verloop van tijd uit te stappen, onder meer omdat men niet de indruk had dat er veel met de inbreng van de milieufederatie gebeurde. Download: Reactie Natuurvereniging IJsseldelta op structuurvisie 2030 of bekijk het ‘sprookje van de grutto’: Groene ambities (tip: sla dit bestand eerst op op uw computer en start dan de presentatie door erop te dubbelklikken, klik dan op F5)
5. Voorontwerpbestemmingsplan. Maart 2010. De eerste formele stap in de bestemmingsplanprocedure. Onze vereniging heeft er een uitvoerige zienswijze voor gemaakt. Download: Zienswijze voorontwerp-bestemmingsplan IJsseldelta-Zuid
6. (Project) M.e.r.-procedure voor woningbouw en bypass. Tussentijds, in augustus 2010, is de toenmalige MER-versie door de commissie voor de milieueffectrapportage getoetst. Na de afweging van locatie-alternatieven in de plan-m.e.r.-procedure volgde de ‘invulling’ van de voorkeurslocatie. Een zo grote woningbouwlocatie en zeker ook een bypass zijn ‘m.e.r.-plichtig’. Dat betekent dat men alleen het besluit daartoe mag nemen wanneer in een milieueffectrapport (MER) de milieugevolgen goed in beeld zijn gebracht. De procedure is overigens nog altijd niet afgerond.
7. Ontwerpbestemmingsplan. Juli 2013. Ook op het Ontwerpbestemmingsplan heeft de vereniging gereageerd. Opnieuw hebben we gehamerd op het ontbreken van een noodzaak voor woningbouw, op het onderschatten van de effecten op natuur en op het onvoldoende en onjuist compenseren van de schade. Download: 2013-07-10 Zienswijze ontwerpbestemmingsplan IJsseldelta Zuid
8. Bestemmingsplan. December 2013. Op 12 december 2013 heeft de gemeenteraad ingestemd met het bestemmingsplan voor IJsseldelta Zuid, dus ingestemd met een plan dat zowel bypass en 1.300 woningen als ook uitbreiding van de jachthaven bij Roggebotsluis mogelijk maakt. Over de woningbouw is (was al eerder) afgesproken dat in 2016 definitief wordt besloten of deze wel/ niet doorgaat en zo ja in welk tempo. De zienswijze van onze vereniging is weliswaar beantwoord maar bij lezing van de antwoorden bekruipt je toch een ‘kluitje in het riet(moeras)’ gevoel. Onze uitvoerige zienswijze heeft in elk geval niet of nauwelijks tot aanpassing van de plannen geleid. Daarom hebben we besloten bij de Raad van State in beroep te gaan tegen het besluit van de Gemeenteraad en tegen de diverse Natuurbeschermingswet-vergunningen en de ontheffing van de Flora- en faunawet. Daarnaast hebben we een spoedprocedure aangevraagd, een ‘Verzoek tot voorlopige voorziening’, om ervoor te zorgen dat eerst het rietmoeras (aantoonbaar) als habitat van roerdomp en grote karekiet functioneert en dat pas daarna met aanleg van de bypass mag worden begonnen. Dat is nu namelijk nog niet het geval. Het wachten is nu op een uitnodiging voor de zitting van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State (ABRvS) in Den Haag. Download: 2014-03-05 Beroep IJsseldelta Nbw-vergunning Reeve

Maart 2014