Het stroomdal van de Hunze: Bonnerklap, Spijkerboor en Motte met biggen.
Wat een wonderlijke namen komen we vandaag weer tegen: ons eerste doel is Bonnerklap en in de middag kiezen we Spijkerboor als uitvalsbasis. We sluiten af met een vraag over plantennamen in het dialect van de streek (nou ja, soms was die streek wel heel ruim).
Na koffie met gebak op een terras van een uitstekende bakkerij in Gieten, rijden we nog een paar kilometer oostwaarts. De weg volgt eerst de grens van de hoger gelegen Hondsrug en het golvende landschap van het beekdal. Eén van de boerderijen waar we langs rijden heet dan ook toepasselijk ’t Hoogt. We stoppen bij een parkeerplaats bij het natuurgebied Bonnerklap/Torenveen. Wij zullen het rondje Bonnerklap lopen. Gelukkig zijn we buiten het broedseizoen, zodat we niet op de kades hoeven te blijven, maar vrij kunnen rondstruinen en alle meanders van de Hunze kunnen volgen.
Prachtig weer, dus zonnebrand smeren en petten op!
Het informatiebord geeft aan dat dit natuurgebied van ca 300 ha sinds 2012 is opengesteld voor publiek. Het beekdal ligt ten oosten van de Hondsrug, die de waterscheiding vormt tussen de Drentse Aa in het westen en de Hunze in het oosten. Wat direct opvalt, is het meanderen van de beek. Met royale bochten slingert de beek zich door een open weidelandschap, dat begraasd wordt door koeien en paarden, die flink de ruimte hebben. Op onze wandeling van zo’n 6 km kruisten we één keer hun pad.
En wat een rust! In de verte zien we zo af en toe een auto maar de wind staat gunstig, dus we horen ze nauwelijks. In dit jaargetijde zijn vogels ook alweer veel stiller.
Het informatiebord vermeldt verder dat er bij de herinrichting van het gebied een skelet is gevonden uit de IJzertijd, zo’n 2500-2800 jaar oud. Toen was er hier dus al bewoning. Het bord belooft ons verder o.a. de veldleeuwerik. Weliswaar hangt hij nauwelijks meer hoog in de lucht te kwinkeleren, maar die we wel hoorden en zagen als ze van het land opvlogen. De watergentiaan, die van stromend water houdt zagen we in groten getale ook bloeiend, en verder wordt vermeld dat de kunstmatige stuwen inmiddels zijn vervangen door de veel natuurlijker, en visvriendelijker keien en aarden dammetjes.
Onze eerste determinatiesessie betrof het onderscheid tussen Beklierde basterd wederik en Moeras basterd wederik. We kwamen dankzij de klierhaartjes (loep!) tot de beklierde (ja, de naam zegt het natuurlijk al). We kwamen veel bekende soorten tegen, weinig echte bijzonderheden, maar aan het eind van onze ronde door de Bonnerklap stond de teller toch op 149 soorten. In zo’n beekdal zijn heel wat biotopen te vinden, variërend van hoger en lagergelegen grasland, beekoevers, watervegetatie en hier en daar kleine bosjes (heerlijke verkoeling bij de lunch!).
Enkele van de soorten die we vonden: in het water Pijlkruid, Grote egelskop, Watergentiaan en Kikkerbeet, Grote waterweegbree, Watervorkje, Zwanenbloem; langs de oevers Gevleugeld hertshooi, Driedelig tandzaad, Knikkend tandzaad, Kleine watereppe, Beekpunge, Kleine duizendknoop, Blaartrekkende boterbloem, Waterpostelein, Naaldwaterbies, Rode schijnspurrie, Snavelzegge, Waterzuring, Zenegroen; in de bosjes Gelderse roos, Boswilg, Ruwe smele; en op de wat hoger gelegen gronden en langs de weg o.a. Vlasbek, Gladde witbol, Cichorei, Hertshoornweegbree en Lange ereprijs, maar die laatste was vast niet op natuurlijke wijze daar gekomen.
Ook vogels en insecten lieten zich spotten: de Beekjuffer vloog een tijd met ons mee langs de beek, we hoorden en zagen veel veldleeuweriken, maar ook een watersnip en een bruine kiekendief.
We besluiten het
zuidelijke deel: Torenveen, te laten zitten en wat meer stroomafwaarts te gaan
naar het noorden: vanuit Spijkerboor wandelen we rondom het Annermoeras.
Ook hier een informatiebord bij het parkeerterrein: “het Hunzegebied is in de
meest letterlijke zin een ‘nieuwe wereld’ die pas in de afgelopen eeuw zijn
huidige vorm kreeg toen het afgegraven veengebied werd ingericht als
landbouwgebied. Daarbij hoorde een Hunze die zich wist te gedragen en keurig binnen
z’n oevers bleef om het overtollige water zo snel mogelijk af te voeren”. Maar
de tijden zijn opnieuw veranderd: inmiddels is niet alleen waterafvoeren een opgave,
maar water bergen is minstens zo belangrijk geworden. De landbouw heeft
gedeeltelijk plaats gemaakt voor natuurontwikkeling en ook hier heeft de Hunze
de vrije hand gekregen om haar natuurlijke loop zelf te ontwikkelen. De Hunze
heet hier ook wel Oostermoerse Vaart, en speelde een belangrijke rol bij het
vervoer van turf. Ook hier hoeven we buiten het broedseizoen niet op de kades
te blijven.
Ook al heet het hier Annermoeras, het heeft toch veel weg van Bonnerklap. Het landschap is wat wijder geworden, de beek is breder, stroomt langzamer en er zijn minder rietkragen. Ook hier grazend vee, o.a. een kudde blaarkoppen. En diezelfde heerlijke rust. We kwamen een wandelaar tegen die met zijn honden een verfrissende duik in de beek nam.
Zoals te verwachten zijn er verder stroomafwaarts veel zelfde soorten te vinden als bij Bonnerklap. Maar we treffen ook nieuwe soorten, waarbij we in dit gebied (oud en nieuw) op een totaal van 179 komen. Enkele van dezen soorten: in het dorp Madelief, Muskus kaasjeskruid, Stinkende gouwe, Hemelsleutel, Spurrie, een ingezaaide akkerrand met o.a. Slangenkruid, Bleke klaproos en Korenbloemen, en in en langs de beek Waterkruiskruid, Glidkruid, Wateraardbei, Veldlathyrus, Dagkoekoeksbloem, Stijve ogentroost, Rode waterereprijs, Zeegroene muur en de schadelijke invasieve exoot Watercrassula: een onooglijk plantje, dat wel hele plaggen kan vormen, waarmee het de overige vegetatie verstikt.
Gevleugeld hertshooi 
Zwanenbloem 
Wolfspoot 
En wat betreft vogels en insecten:
Op het water schaatsenrijders en glinsterende schrijvertjes: soms een dans, soms lijkt het meer op tikkertje of een regelrechte strijd. In de lucht en langs de waterkant opnieuw een bruine kiek, en veel gele kwikstaarten.
Na een prachtige dag sloten we deze af op het terras van een eetcafé in Eext. Terwijl we genoten van een drankje en een maaltijd, bleek dat we in een regionale puzzelrit beland waren. We konden meegenieten van de uitslagen! Elke winst van 30 punten van de 1000 werd toegelicht, de logica van degenen die de tocht had uitgezet had zo zijn eigen meanders. (Een voorbeeld: ga niet rechtsaf met een nietje door het papier betekent: ga wel rechtsaf: 2 nietjes zijn een dubbele ontkenning, helaas geen 30 punten verdiend….).
Eén vraag was ook aan ons besteed: met de streeknamen van 4 planten kwamen we halverwege (soms was die streek dus wel heel breed): Akkerwinde: Pispotje, Salomonszegel: Motte (is zeug) met biggen, Sleedoorn: zuurbekkie; Kamperfoelie (we onthielden zoete zoege of zoiets; onze associatie: als je aan een bloem zuigt is die zoet vanwege de honing).
Al met al een prachtige afsluiting van dit plantenseizoen!
Verslag: Toos Lodder
Foto’s: Gonny Sleurink
CameraNU.nl